วงการการเมืองภูมิภาคสั่นสะเทือน เมื่อเวที สมัชชารัฐสภาอาเซียน (AIPA) ที่กัวลาลัมเปอร์ ปีนี้กลายเป็นสนามเดือด โหมกระแสไทย–กัมพูชาอีกระลอก ช็อตไฮไลต์มาจากการที่ รังสิมันต์ โรม ลุกขึ้นท้วง ข้อเสนอเร่งด่วนของกัมพูชา เรื่อง “ขอให้ไทยเปิดด่านชายแดนทันที” พร้อมวางหลักเงื่อนไขชัด 3 ข้อ หากไม่ทำ ไทย “ยังไม่เปิด” ผลคือที่ประชุม ตีตก วาระดังกล่าวทันที ภาพจำของเวทีปีนี้จึงไม่ใช่เพียงพิธีกรรม แต่คือบทเรียน “การทูตรัฐสภา” ที่แข็งแรงและเสียงดังพอจะสั่นสะเทือนทั้งภูมิภาคด้วยเสียงประชาชนในนามรัฐสภาแต่ละประเทศ
ฉากหลังที่ทำให้เวทีร้อนแรงไม่ใช่อะไรอื่น นอกจากวิกฤตชายแดนที่ปะทุหนักตั้งแต่กลางปี แม้ไทย–กัมพูชาจะประกาศหยุดยิง “ทันทีและไม่มีเงื่อนไข” ในปลายเดือนกรกฎาคม แต่พื้นที่พิพาทยังเปราะบาง เกิดเหตุปะทะประปรายและข้อกล่าวหาไปมาว่า “ละเมิดหยุดยิง” ทั้งการยิงจรวดหลายลำกล้องและประเด็นทุ่นระเบิด ทั้งหมดนี้ยิ่งผลัก AIPA ให้เป็นจุดรวมสายตา เพราะมันคือ “ลมหายใจการเมืองของประชาชน” ที่ถูกส่งเข้าหากันผ่านช่องรัฐสภา ไม่ใช่กองทัพ
AIPA คืออะไร ทำไมสำคัญกว่าที่คิด
AIPA (ASEAN Inter-Parliamentary Assembly) คือองค์กรรัฐสภาระดับภูมิภาคของอาเซียน ก่อตั้งปี 1977 เดิมชื่อ AIPO มีบทบาทเป็น “ศูนย์กลางสื่อสารและประสานงาน” ระหว่างรัฐสภาสมาชิก ไม่ได้ออกกฎหมายผูกพันรัฐ แต่ผลักดัน “มติ–ข้อเสนอ” เพื่อสะท้อนเจตจำนงของประชาชนสู่ฝ่ายบริหารอาเซียน จุดแข็งอยู่ที่ “เวทีเปิด” ให้สมาชิกรัฐสภาแต่ละประเทศโต้แย้ง ถกเถียง และหาทางออกที่สร้างความไว้วางใจได้ต่อเนื่องทุกปี
โครงสร้างหลักที่ต้องรู้ (อ่านจบ ใช้ได้ยาว)
- ที่ประชุมใหญ่ AIPA (General Assembly): องค์กรสูงสุด ประชุมปีละครั้ง หมุนเวียนประเทศเจ้าภาพ ประธานรัฐสภาของประเทศเจ้าภาพทำหน้าที่ “ประธาน AIPA” ตลอดวาระหนึ่งปี
- คณะกรรมการประจำ/ฝ่ายการเมือง–เศรษฐกิจ–สังคม รวมถึงเวทีเฉพาะทางอย่าง AIPACODD (ยาเสพติด), เวทีสตรีรัฐสภา (WAIPA), กลุ่มส.ส.รุ่นใหม่ (YPA) เพื่อยกระดับบทบาทสมาชิกรัฐสภาเฉพาะด้านอย่างเป็นระบบ
- สำนักเลขาธิการ AIPA ตั้งที่จาการ์ตา ทำหน้าที่ประสานงานกับสำนักเลขาฯ อาเซียนและองค์กรระหว่างประเทศ เพื่อให้มติ AIPA ไม่จบแค่ “ถ้อยคำสวยงาม” แต่เดินต่อได้ในกลไกภูมิภาค
กัวลาลัมเปอร์ 2025: ประเด็นร้อนและจุดยืนไทย
ปีนี้มาเลเซียเป็นเจ้าภาพ AIPA ครั้งที่ 46 (16–22 ก.ย. 2025) มีประชุมคู่ขนาน WAIPA/YPA และเวทีหารือผู้นำอาเซียน–AIPA จุดสนใจสุดคือ “วาระชายแดนไทย–กัมพูชา” ที่ฝ่ายกัมพูชาพยายามหยิบยกให้เป็นวาระเร่งด่วน ก่อนถูกผู้แทนไทยท้วงติงว่าข้อพิพาทเชิงดินแดน ควรแก้ผ่านกลไกทวิภาคี ที่ดำเนินอยู่แล้ว ทั้งคณะกรรมการเขตแดนและช่องทางทหาร–ชายแดน ไม่ควรถูก “ยกขึ้นเวทีพหุภาคี” จนกลายเป็นการเมืองระหว่างประเทศเกินจำเป็น สุดท้ายที่ประชุม ไม่รับ วาระดังกล่าวตามคำทักท้วงของไทย
ฝั่งกัมพูชาตั้งธงกล่าวหาว่าไทยละเมิดหยุดยิง ควบคุมเชลยโดยมิชอบ และตั้งสิ่งกีดขวางชายแดน ขณะที่ไทยชี้แจงว่า เป้าหมายคือการคุ้มครองพลเรือนไทย หลังพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการยิงอาวุธหนักและการพบทุ่นระเบิด โดยย้ำว่าไทยยึดหลักกฎหมายระหว่างประเทศ–สิทธิมนุษยชน และต้องการแก้ปัญหาทาง สันติวิธี ผ่านการเจรจาโดยตรง ไม่ขยายความขัดแย้งบนเวทีรัฐสภาอาเซียน จึงเป็นที่มาของการ “เบรก” วาระกัมพูชาในที่ประชุมครั้งนี้
3 เงื่อนไขที่ไทยย้ำชัดก่อน “เปิดด่าน”
สารที่ไทยส่งออกจากเวทีชัดเจน: หากจะกลับมาเปิดด่านได้ ต้องมีความก้าวหน้าจริงใน 3 เรื่อง
- ถอนอาวุธหนักออกจากแนวชายแดน
- ร่วมกวาดล้าง–กู้ทุ่นระเบิด ที่เป็นภัยกับทั้งสองฝั่ง
- ร่วมปราบปรามอาชญากรรมข้ามชาติ เพื่อความปลอดภัยของประชาชน
นี่คือเงื่อนไขที่ผู้แทนไทยย้ำต่อที่ประชุม ซึ่งช่วยกำหนด “กรอบคาดหวัง” ให้ประชาชนสองประเทศมองเห็นทางออกจับต้องได้มากกว่าแถลงการณ์สวยหรูทั่วไปของภูมิภาค
ทำไม “การทูตรัฐสภา” ถึงทรงพลังในอาเซียน
- เสียงประชาชนอยู่ในห้องประชุม: ต่างจากการทูตรัฐบาล–รัฐบาล เวทีรัฐสภาทำให้เสียงทุกสีทุกฝ่ายในประเทศถูกกรองเข้ามาผ่านผู้แทนที่มาจากการเลือกตั้ง
- ความต่อเนื่องที่ “ขับเคลื่อนจริง”: มติ AIPA แม้ไม่ผูกพันทางกฎหมาย แต่สามารถ “ล็อบบี้เชิงนโยบาย” ให้ประชุมอาเซียนฝ่ายบริหารหยิบไปทำต่อได้
- ลดแรงเสียดทาน: ประเด็นเปราะบางอย่างชายแดน–มนุษยธรรม พูดกันในสภา ง่ายกว่าบนโต๊ะความมั่นคงโดยตรง ศัตรูในสนามรบ พอเจอกันในสนามสภา กลายเป็น “คู่สนทนา” ได้ง่ายกว่า
คู่มือเข้าใจ AIPA แบบใช้ได้จริง
- AIPA ไม่ใช่อาเซียน (ASEAN) แต่เป็น “ฝั่งสภา” ของอาเซียน: หน้าที่คือสะท้อนเสียงประชาชนและตรวจสอบเชิงนโยบาย ขับเคลื่อนประเด็นนุ่ม–ยาก เช่น สิทธิมนุษยชน ยาเสพติด ความมั่นคงมนุษย์
- สมาชิกคือรัฐสภาของ 10 ประเทศอาเซียน มีเครือข่ายผู้สังเกตการณ์จำนวนมาก ตั้งแต่ยุโรป เอเชีย ตะวันออกกลาง ช่วยต่อท่อบทสนทนาข้ามภูมิภาค
- รูปแบบผลลัพธ์: มติ ข้อเสนอ แผนปฏิบัติการร่วม จากนั้นผลักต่อไปสู่คณะรัฐมนตรีอาเซียน–รัฐสภาในประเทศ เพื่อแปลงเป็นกฎหมาย/งบประมาณในพื้นที่จริง
สรุปสนามกัวลาลัมเปอร์ 2025: บทเรียนที่ได้
- AIPA ไม่ใช่โรงพิมพ์แถลงการณ์ แต่เป็นพื้นที่ทดสอบความโปร่งใสและความรับผิดชอบทางการเมืองของทุกฝ่าย
- ไทยตั้งหลักได้ดี ด้วยกรอบเจรจาทวิภาคี + หลักกฎหมายระหว่างประเทศ + เงื่อนไขเพื่อความปลอดภัยของประชาชน
- กัมพูชาพยายาม “ยกระดับ” ประเด็นเข้าสู่เวทีภูมิภาค แต่เมื่อหลักฐาน–กระบวนการทวิภาคียังเดินอยู่ ที่ประชุมเลือก “ไม่รับ” เพื่อกันเวที AIPA ไม่ให้กลายเป็นศาลเตี้ยระหว่างประเทศ
สำหรับผู้อ่าน: จะติดตามเรื่องนี้อย่างไรให้ “ได้สาระและไม่หลงดราม่า”
- จับตา การประชุมคณะกรรมการเขตแดน และการพบปะทหารชายแดนระดับพื้นที่ นี่คือที่ที่ “ความจริง” ขยับ
- ติดตาม มาตรการคุ้มครองพลเรือน ทั้งการกู้ทุ่นระเบิด การชดเชยผู้เสียหาย และการเปิด–ปิดด่านตามเงื่อนไข ทั้งหมดกระทบชีวิตคนชายแดนจริง
- แยก “ข้อมูลข้อเท็จจริง” ออกจาก “โฆษณาชวนเชื่อ” เพราะทั้งสองฝ่ายต่างมีเครื่องมือสื่อสารทรงพลัง มองหาหลักฐานอิสระและรายงานจากหลายแหล่งเสมอ
คำถามใหญ่หลัง AIPA 46: จากมติห้องประชุม สู่สันติภาพหน้างาน
หยุดยิงจะยืนยาวไหม? ด่านจะเปิดเมื่อไร? ประชาชนจะปลอดภัยกว่านี้ได้อย่างไร? คำตอบไม่ได้เกิดจาก “สุนทรพจน์สุดคม” เพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากงานเท้าของเจ้าหน้าที่ชายแดน นักกู้ทุ่นระเบิด การช่วยเหลือมนุษยธรรม และงบประมาณที่ถึงมือ ถ้า AIPA เป็นเวที “เปล่งเสียง” ก็ถึงเวลาที่ประเทศสมาชิกต้องทำให้เสียงนั้น ลงสู่ดิน ให้คนชายแดนจับต้องได้
ผู้เขียน มองว่า เวทีอย่าง AIPA คือสะพานที่พา “ข้อเท็จจริง” และ “ความหวัง” มาเจอกัน ถ้ารัฐสภาเดินเกมถูกจังหวะ เปิดพื้นที่วิจารณ์อย่างสร้างสรรค์ และประคองกติกาสากลให้แข็งแรง เราอาจได้เห็นอาเซียนที่ไม่ใช่แค่ประชาคมเศรษฐกิจ แต่เป็น ประชาคมที่ประชาชนรู้สึกปลอดภัยและมีศักดิ์ศรี จริงๆ
ติดตาม ข่าวเด่น ข่าววันนี้ ที่ ข่าวการค้นหาที่มาแรงบ้านกีฬา
